Demir eksikliği hem yetişkinler hem de çocuklarda görülebilen ciddi bir hastalık. Hastalık diyorum çünkü tıpta önemli bir yeri var. Kan tahlili ile tanısı rahatlıkla konulabiliyor, akabinde de demir şurubu, kan hapı, demir hapı gibi isimlerle anılan ilaçlar kullanıyorsunuz.
Demir eksikliğinin hafif ve ileri düzeyleri bulunuyor. Bu yazıda daha çok hafif düzeyde demir eksikliği olanların işine yarayacak değerli bilgileri derledim. Çünkü, neredeyse 15 sene demir eksikliği ile boğuştum ve zaman içinde konu hakkında bolca araştırma yapma fırsatım oldu. Yanı sıra, demir eksikliğine iyi gelen besinleri / doğal ürünleri deneme imkanım oldu.
Yazı İçeriği
Demir eksikliği neden olur?
Demir eksikliği, vücutta demir ihtiyacı arttığında ancak yeterli demir tüketilmediğinde ortaya çıkabilir. Örneğin büyüme çağındaki çocuklara veya ergenlere, besinlerle aldıkları demir yetmeyebilir. Ya da aşırı emen 1 yaş üzerindeki iştahsız çocuklarda B12 eksikliğine demir eksikliği eşlik edebilir. Ayrıca, hamilelerin ve emzirenlerin de demir ihtiyacı artar. Özellikle zor geçen hamileliklerde et veya demir içeren besinler tüketmek mümkün olmayabilir.
Eksik demir alımı da demir eksikliğine neden olur. Basitçe demir içeren yiyecekler yemeyenlerde bu eksiklik ortaya çıkar (örn. vejetaryenler). Yanı sıra doğru besinleri yanlış tüketmek demir eksiliğine yol açar. Örneğin demirin en çok bulunduğu kırmızı etin yanında kalsiyum içeren yiyecekler yenilmesi, çay veya kahve içilmesi demir emilimini ciddi şekilde azaltır.
Et yemeden yarım saat önce ve sonra süt ve süt ürünleri tüketilmemesi en iyisidir. Demir eksikliği olanların en iyi bildiği şey şudur: Demirin emilmesi için C vitamini gerekir. Kırmızı etin yanında C vitamini içeren herhangi bir besin yenmiyorsa, demir iyi emilmez. Örneğin kırmızı et limonlu salata, portakal, mandalina, kivi ve yeşil biber gibi C vitamini içeren besinlerle bir arada tüketilmelidir.
Hayvansal kas yapısındaki miyoglobin çok kolay emilebilir demir içerir. Bu nedenle kırmızı et, karaciğer ve diğer sakatatlar demir yönünden zengindir. Oysa, bu ürünleri tüketmeyen vejetaryenlerde demir genellikle eksiktir. Demir eksikliği belirtileri nelerdir, başlıklı yazı, Medikalpark
Son olarak, vücut demir kaybedebilir. Adet kanamaları, kanamalı kazalar, mide ülseri, hemoroid, aşırı egzersiz, mide asit salgısının yetersiz olması, mide veya oniki parmak bağırsağında ülserler olması, etkileşen ilaçların demir emilimini engellemesi, çölyak gibi hastalıklar nedeniyle bağırsaklarda demir emiliminin az olması, yemeğin yanında süt ürünleri, çay, kahve, kola gibi demir emilimini engelleyen ürünler tüketilmesi, demir eksikliği oluşumunda başlıca nedenlerdir.
Tabii hemen her hastalıkta olduğu gibi kalıtsallık da rol oynayabilir.
Vücutta demir eksikse neler olur?
Erken belirtiler: Zayıflayan saç ve tırnaklar, ciltte kuruluk, ağız köşelerinde çatlaklar, dilde yanma, ağız mukozasında hassasiyet olarak sıralanır. Demir eksikliği ilaç kullanacak seviyeye geldiğinde ise ciddi belirtiler görülür.
Demir eksikliği anemisi belirtileri: Halsizlik ve sürekli yorgunluk hali (en çok görülen belirtidir), konsantrasyon sorunları, kondisyonun azalması, baş dönmesi ve göz kararması, baş ağrısı, depresyon, uyku sorunları, çok üşüme, saç dökülmesi, cildin soluk görünmesi, dilde şişme (hiç yaşamadım), kulak çınlaması, el ve ayaklarda karıncalanma ya da uyuşma, iştahsızlık ve çocuklarda büyüme gerilemesi.
Demir eksikliği için önerilen demir ilaçlarından +2 değerlikli olanlar daha etkili, buna dikkat edin, doktorunuza kesinlikle sorun. Vermiyorsa neden size uygun olmadığını öğrenin. İlacı doktor da onaylıyorsa +2 değerlikli demir ilacı kullanmalısınız. +3 değerlikli ilaçla tedavi çok uzun sürüyor.
Demir eksikliği kilo yapar mı diye soranlara şu notu düşeyim. Demir düzeylerim düşükken 41-44 kilo arasındaydım, asla kilo almadım. Müthiş iştahsızdım ve saçlarım dökülüyordu. Aşırı halsizlik ve çok üşüme artık çevremce de iyi bilinen özelliklerim olmuştu.
Demir eksikliği için yapılacaklar
Aslında demir eksikliği anemiye dönüşmeden alınacak tedbirler var. Aşağıda bu tedbirleri sıraladım.
Hangi besinler demir eksikliğine iyi gelir?
Şahsi deneyimlerimle ilk sırada yazacağım besin, doğal dut pekmezi olacak. Kırmızı et, karaciğer ve sakatatlar, (özellikle kuzu ciğeri ve ciğerler), kümes hayvanlarının eti, balık eti (özellikle tuna, sardalye, uskumru ve mezgit), yumurtanın sarısı, nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye, kuru fasulye, ıspanak, lahana, karalahana, patates, kuru erik, çekirdeksiz üzüm, haşlanmış soya fasulyesi, kabak, yulaf, pekmez, bal gibi besinler demir yönünden zengindir ve demir eksikliği sorunu yaşayanlara tavsiye edilir.
Örneğin 200 gram haşlanmış mercimek 6,6 mg yani günlük ihtiyacınızın %37’si kadar demir içeriyor. Yumurta akında demir neredeyse yok, 1 adet orta boy yumurtanın sarısında 1,3 mg demir var. Sarı çok açık renkteyse, muhtemelen hazır yem ile beslenen tavuğun yumurtasıdır, buna da dikkat etmekte fayda var.
100 gram pekmez yaklaşık olarak 400 mg kalsiyum, 10 mg demir içerir. Öte yandan 100 gram ciğer, 8-10 mg demir içerir ve 100 gram ızgara bonfile 2-2,5 mg demir içerir. Hibiskus çayı %70 c vitamini %30 demir içeriyor. Bu çayı hayatıma çok geç soktum. Hem C vitamini hem de demir içeren mükemmel bir çay olduğundan kronik demir eksikliği yaşayanların muhakkak evinde bulundurması gerek.
Kaplamasız demir tava ve tencere
Son olarak kaplamasız demir tava ve tencere önereceğim. Demir eksikliği yüksek seviyelerde çıkmış olan oğlumda denedik ve gözle görülür iyileşmeler yaşadık. Kaplamasız demir tavalar ve tencereler cidden pahalı ama kesinlikle vereceğiniz parayı hak ediyorlar.
Bu tava ve tencerelerin bakımı biraz farklı. Çünkü, tavayı asla nemli, ıslak bırakmamak gerekiyor. Deterjanla yıkamıyorsunuz, kaynar suda temizleyip ocakta kurutuyorsunuz. Kaplamasız demir ürünler genellikle kullanım kılavuzu ile birlikte geliyor. İçinde pişen yemeklerin tadı da biraz farklı oluyor. Yıllardır kullandığım için sorusu olanlara daha detaylı bilgiler verebilirim.
Demir eksikliği için kaplamasız demir döküm tava başlıklı yazımda detaylarını verdim. Trans yağ içermeyen sağlıklı kızartma nasıl yapılır başlıklı yazımda da kullanılması gereken yağ ve mümkünse kaplamasız demir tavaların öneminden bahsettim.
Günlük demir ihtiyacı
- Erkekler için 10 mg
- Kadınlar için 18 mg
- Gebelik döneminde 27 mg
- Emzirme dönemi 18 mg
- Ergenlik dönemi 15 mg
- Çocuk için 10 mg
Demir eksikliği tedavisinde kaçınılması gereken besinler
Demir eksikliği için tedavi görenlerin uzak durması gereken besinler: Kepek, kepekli tahıllar, yağlı tohumlar (örneğin, soya, yer fıstığı), kahve, siyah çay, soya ve soya sütünden elde edilen protein (kazein) ve kalsiyum tuzlarıdır (Çeşitli maden sularında bulunur).
Kısaca Tavsiyeler
Demir eksikliğinin erken belirtilerini gösteriyorsanız veya aneminiz başlamışsa, lütfen yukarıda “demir eksikliğine iyi gelen besinler” başlığı altında sıraladığım besinler arasından en sevdiklerinizi seçin. Bunları bir kağıda yazın. Her bir besinin karşısına 100 gramında kaç mg demir içerdiğini yazın ve günlük demir ihtiyacınızın biraz üstünde demir alın. Doktorunuzun verdiği tedaviye de devam edersiniz. Bu saydıklarım iyileşme sürecini ciddi şekilde kısaltır.
Demir içeren besinleri tüketirken öncesinde ve sonrasında yarım saat süt, yoğurt, ayran, tereyağlı yemekler gibi süt ürünleri tüketmeyin. Ayrıca, demir içeren besinlerin yanında muhakkak yeşil salata veya limon tüketin. Çok kısa sürede eksiklik yok olacaktır.
Hibiskus çayı ve kaplamasız demir tavayı hayatınıza bir şekilde dahil edin. Demir eksikliğiniz olmasa da bunlar sağlıklı yaşamak için gerekli.
Yasal uyarı
Sitede yer alan bilgiler tavsiye niteliğindedir. Hastalığınızın tedavisini internette aramadan önce lütfen önce doktora gidiniz. Bu sitede yer alan değerli bilgiler, temel olarak sizi hastalıklardan korumak ve bağışıklığınızı güçlü tutmak içindir. Hasta olduktan sonraki süreci tıp doktorları takip etmelidir. Sağlıklı Yaşamak kategorisi, doğruluğu kanıtlanmış genel bilgilerden veya yazıda ismini verdiğimiz doktorların tavsiyelerinden oluşur.