Kaliteli Propolis Nasıl Olur?

Kaliteli propolis için aramalar yapan benim gibi insanlar için detaylı bir yazı hazırladım. Yazıyı okuduğunuzda kaliteli propolis markalarını bulacağınıza ve elinizdeki propolisin kalitesine dair önemli bilgiler edineceğinize inanıyorum. Propolis, arındıran doğal ürünler arasında incelediğim 5 ana doğal üründen bir tanesi.

Kaliteli propolis nasıl olur, propolisin kalitesi nasıl anlaşılır, gerçek propolis nasıl anlaşılır, en iyi propolis markaları neler, orijinal propolis nasıl olur, propolisi kimler kullanamaz, propolis ne kadar süre kullanılmalı, propolise kaç yaşında başlanır, kaliteli propolisin rengi nasıl olur, propolis cilde sürülür mü, gibi soruları da cevaplamaya çalıştım.

Mevcut Bilgiler

Bu doğal ve besleyici ürünün ne olduğunu, çocuklarda kullanımını ve ağız ve diş sağlığında kullanımını daha önce detaylı olarak anlatmıştım. Ürünün ham haldeki içeriği ve kullanılan çözücüler hakkında da bilgiler vermiştim. Bu yazı, tamamen propolisin kalitesine odaklandı. Bu yazıdan sonra aşağıdaki yazıları okuma şansınız olursa konuya tamamen hakim olacaksınız.

• Diş Sağlığı için Propolis Kullanımı: Diş sağlığı için kullanılan doğal ürünler arasında yer alan kaliteli propolis, gerçekten de ağız-içi ve diş sağlığını korumada etkili. Literatür bu savı destekliyor.
• Çocuklarda Propolis Kullanımı: Çocuklarda kaliteli propolis kullanımı ile ilgili literatür kısıtlı. Çocuklarda doğal beslenme, alternatif tedavilerdeki propolis gibi sağlıklı besinler ile mümkün.

Propolis, arındıran doğal ürünler arasında gördüğüm çok işlevli şifalı bir doğal besin. Apiterapi ile ilgilenenler için eminim bu yazı oldukça doyurucu olacaktır.

Propolisin kalitesi nasıl anlaşılır?

Kaliteli propolis nasıl seçilir, başka bir deyişle propolisin kalitesi nasıl anlaşılır, diye sorduğumuzda bakmamız gereken bazı kriterler olduğunu hatırlamamız gerek.

Probolisin Kalitesinde Sadece Görüntü ve Koku Yeterli Değil

Piyasada sıvı hatta toz formda satılan her ürün, istenen renk ve kokuya sahip hale getirilebilir. Bunun anlamı, çeşitli katkı maddeleri, gıda boyaları ve aroma vericiler kullanarak, meyve suyundan farkı olmayan bir ürünü propolise hem de kaliteli propolise benzetmeniz mümkün. Biliyorum, böyle hileleri kim yapar diyeceksiniz ama emin olun yapıyorlar. Özellikle aroma sektörü şu anda çok gelişmiş durumda. Başka türlü para etmeyecek ürünler, aroma verici ve gıda boyaları ile süslenip pazarlanabiliyor.

Bu şartlar altında ve gıda teknolojisi bu kadar gelişmişken, uyanık olmalı ve sadece görüntüye bakarak, sadece koklayarak kaliteli propolis seçmeye çalışmamalıyız.

Doğru çözülmüş, besleyiciliği yüksek bir propolis Türkiye için genellikle açık kahverenginde olur ve kendine has keskin bir kokusu vardır. Şeffaf, kırmızı, sarı ve yeşil renklerde de pro-polis olabilir. Yinelemem gerekirse, bu görüntü ve koku unsurlarına bakarak kaliteli propolis seçemezsiniz, seçmeyiniz.

Su Bazlı Propolislerden Uzak Durun

Propolisten gerçekten fayda sağlamak istiyorsanız ve gerçekten kaliteli propolis arıyorsanız su bazlı olduğu iddia edilen sıvı formlarından uzak durun. Ve, bu tip ürünlere asla para vermeyin. Yapılan şey sizin dini duygularınızı sömürmek veya yalan söylemektir.

Ham propolisin suda verimli bir şekilde çözünemediğini herkes biliyor. İlle de suda bir kısmını çözeceğiz, helal mal yapacağız iddiasında olanların analiz belgelerini de yayınlamaları gerekiyor. Tadı zaten çirkin olan ve yarım yamalak çözülmüş bir ürünü kimse kullanmamalı. Bunlar kaliteli propolis olmaktan çok uzak ürünler. Çünkü alternatif ürünler bulabilirler, apiterapi geniş bir alan. Hatta besleyicilik açısından arı sütü propolisten daha üstün (İlgili makale başlığı: Çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonlarını (ÜSYE) önlemek ve besin takviyesi olarak propolis ve arı sütü tüketimi). Linki, Çocuklarda Propolis Kullanımı isimli yazımda yer alıyor).

Özetle, kendi açımdan ve okuduğum bilimsel yayınlara bakarak suda çözünmüş bir propolis tüketeceğime, bal, arı sütü gibi diğer arıcılık ürünlerinden faydalanırım. Suda çözülmüş olanların bir benzeri de zeytinyağında çözündüğünü iddia eden propolis ürünlerde yaşanıyor. Kaliteli propolisin suyla veya zeytinyağıyla üretilmesi imkansız. Lütfen bu iddiamı kendiniz de araştırınız. Neredeyse tüm bilimsel çalışmalarda bunu göreceksiniz.

İncelediğim çalışmalardan birinde Türk propolisinin DMSO’lu ekstraktındaki toplam polifenol içeriği yaklaşık 141.17 mg, etanollü 122.67 mg, asetonlu 100.00 mg, gliserollü 88.00 mg ve sulu 19.67 mg bulunmuştur. Aynı çalışmada Brezilya’nın güneybatısından toplanan propolislerin etanollü ekstraktlarının toplam fenolik içerikleri 5294 mg olarak belirtiliyor. Bir tarafta 19, diğer tarafta 5000 üstü değerlerle, suda çözünen propolislere kaliteli propolis diyebilir misiniz?

Etanollü ekstratlar açısından Meksika bölgesinden toplanan propolislerin etanollü ekstraktlarındaki toplam fenolik bileşen içeriği 314 mg  iken Türkiye bölgesinden toplananların 124.6 mg olduğu da gösterilmiştir. Kaynak: Farklı Çözücülerle Propolis Ekstraksiyonunun Toplam Fenolik İçeriği, Antioksidan Kapasite ve Antimikrobiyal Aktivite Üzerine Etkileri, isimli çalışma. Çalışmanın ücretsiz pdf dokümanına kolayca ulaşabilirsiniz. Çalışma Türkçe’dir.

mg olarak yazdığım kısımları mg GA/g propolis olarak okuyunuz. Daha net anlaşılması için sadece mg dedim.

Ekstrat kelimesini solusyon veya özüt gibi okuyabilirsiniz.

Aynı kaynakta, Kubiliene ve ark. yaptığı çalışmada propolisin etanol, su ve zeytinyağlı ekstraktlarının antimikrobiyal aktivitesini karşılaştırmıştır. Yapılan çalışma sonucunda sulu ve zeytinyağlı ekstraktların antimikrobiyal aktiviteye sahip olmadığı belirlenmiş. Etanollü propolis ekstraktları ise önemli antimikrobiyal aktivite göstermiş. Başka bir deyişle, kaliteli propolis arayışında propolisin en bilinen özelliklerinden biri olan mikrop öldürme özelliğini arıyorsanız, sulu ve zeytinyağlı özütler size göre değil.

Kaliteli Propolis Üzerine Bazı Bilimsel Araştırmalar

Arslan ve ark. farklı çözücülü propolis ekstraktlarının Streptocccus mutans üzerine in vitro antimikrobiyal etkisini araştırmış. Kullandıkları altı çözücüden (etanol, metanol, etil asetat, propilen glikol, kloroform ve hekzan) S. mutans üzerine en iyi inhibitör etkiyi metanol ve etil asetat ekstraktları göstermiş.

Ertürk ve ark. tarafından Türkiye’nin Ordu ilinden toplanan propolis örneklerinin aseton, etil asetat, kloroform, etanol, metanol, dimetil sülfoksit ve su ile ekstraksiyonunun antimikrobiyal ve antifungal etkileri incelenmiştir. On beş türe ait mikroorganizma üzerine yapılan çalışmada etanol, aseton, etil asetat ve metanol kullanılan ekstraktlar S. mutans, L. monocytogenesis, M. luteus, B. licheniformis ve C. albicans’a karşı en yüksek antimikrobiyal aktivite sergilemiş. Dimetil sülfoksitli propolis ekstraktı bazı test mikroorganizmalarına karşı zayıf aktivite göstermiş olup Sulu propolis ekstraktı S. mutans hariç hiçbir patojene karşı etkili olmamıştır.

Benzer sonuçlara ulaşan başka bir çalışma Litvanya’da yapılmış. Çalışmada %70 etanol çözücü ve saf su ile Litvanya propolisleri çözülmüş. Suda çözülmüş olanlar, çalışılan mikroorganizmalara karşı hiçbir etki gösterememiş, onları yok edememiş. Öte yandan, propilen glikol ile çözünenlerde antimikrobiyal aktivite tespit edilmiş. Fenolik içerik açısından etanol bazlılar en yüksek içeriğe sahipken, propilen glikol ikinci sırada, su bazlılar ise en düşük fenolik içeriğe sahip olarak bulunmuş. Çalışmanın orijinal İngilizce başlığı: Total phenolic content and antimicrobial activity of different lithuanian propolis solutions.

Alkolsüz Propolis Arayanlar İçin

Pek çok çalışma etanole alternatif olarak DMSO ‘yu işaret etmektedir. DMSO, propolisin toplam fenolik madde içeriği ve antioksidan kapasitesini olumlu anlamda etkilemektedir. Ancak antimikrobiyal özellikleri açısından etanolün kadar geniş bir spektruma etki etmediği gözlemlenmiştir. Yine de su bazlı propoliste ısrar edenlerin, kaliteli propolis arayışlarına bir çare olabilir. Yani, alkol içermediği için DMSO çözücülü propolis alternatifi değerlendirilebilir. DMSO: Dimetil sülfoksit.

Daha yeni çalışmalarda ise DPPH yönetimi ile ekstrasyon işlemi yapılmaktadır. DPPH: organik kimyasal bileşik 2,2-difenil-1-pikrilhidrazil için yaygın bir kısaltmadır. Kararlı serbest radikal moleküllerinden oluşan koyu renkli bir kristal tozdur. Alkol içermeyen kaliteli propolis hazırlamak isteyenler başvurabilir.

Bu son iki paragrafta bahsettiğim çözücüler Türkiye Tarım Bakanlığının güvenli çözücüler listesinde olmayabilir. Yasal olarak su, etanol, zeytinyağı, propilen glikol ve gliserol (gliserin) dışındaki çözücüler araştırmalarda kullanılsa da mevzuatta yer almadığı için bu çözücülerle elde edilen propolisler tüketiciye sunulamamaktadır. Bunun nedeni mevzuat dışındaki çözücülerin insan sağlığına uygun olup olmamasıyla ilgili yeterli çalışmaların yapılmamış olmasıdır.

Kaliteli Propolis için İlk Bakılacak Şey Ürünün Belgeleri

Pek çok propolis satıcısı, ürünlerin analiz ve sertifikalarını görünür şekilde yayınlamıyor. Bu büyük bir problem. Çünkü, özellikle analiz belgesi olmayan bir ürünü almak bana göre parayı çöpe atmakla eşdeğer.

Kaliteli propolis almak için üç tipte belgeye bakmanız lazım:

1. Satıcının kalitesini ve kurumsallığını gösteren belgeler
2. Satıcının propolis hammaddesini elde ederken sertifikalı arıcılık tarzı önlemler almış olması
3. Propolisin resmi onaylı imzalı laboratuvar analiz belgesi

Satıcının kalitesi ve kurumsallığını, bilgilendirici yazılarından, web sitelerinden, ürünü aldığınızda size gelen faturadan, kalite yönetim sertifikası tarzı kalite sertifikalarına bakarak ve kendi kişisel deneyimlerinizle anlayabilirsiniz. Satıcı kaliteli görünüyorsa, propolis de kaliteli olacaktır.

Sertifikalı arıcılık yaygınlaşmış gibi görünse de, pek çok propolis markasında bu unsur yok. Şöyle ki, firmanın Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından işletme kaydı olması veya üretim izni olması, hammaddeyi nasıl elde ettiğine dair fikir vermez. Bu belgeler propolis satışı yapan tüm satıcıların zaten ellerinde olması gereken yasal belgeler.

Çevresel olumsuz etkilerin arttığı günümüzde, gerek sanayi artıklarına, gerekse tarım ve veteriner ilaçlarının bulunmasına bağlı olarak arı ve kovan ürünlerinde kontaminasyonlar yani kirlenmeler oluşabilir. Örneğin yol kenarında yapılan arıcılık ürünlerinde bolca asfalt, ağır metal bulunduğu pek çok kaynakta gösterilmiştir. Dolayısıyla, kullanılan kovan ürünlerinin mutlaka ve mutlaka bu tip zararlı etkenlerden, olumsuz etkenlerden korunmuş olması gerekir.

Satıcının sattığı her bir apiterapi ürünü için yani propolisin yanında bal, arı sütü, polen vs satıyorsa bu ürünler için de analiz belgeleri olması lazım. Şahsen propolis almadan önce satıcının sattığı diğer ürünleri kesinlikle incelerim. Burada bal önemli bir üründür. Bal gibi önemli doğal ürünlerden biri muhtemelen aynı sitede satılıyordur. Bal iyiyse propolis de kalitelidir. Balı gerçekten iyi olanlar, bunu sayfalarca anlatmaktan geri durmaz.

Başka bir unsur, kaliteli propolis elde etmek için propolisin olgunlaştığında hasat edilmesidir. Olgunlaşan propolis kırıldığında mat değil, parlak bir renge sahiptir. Propolis yumuşak veya yapışkanımsı olduğunda hasat edilmemelidir. Bu özellik havanın sıcak olmasından veya ürünün henüz olgunlaşmamasından kaynaklanmaktadır. Propolisin hasadı için, daha kolay toplanabileceği soğuk sonbahar ayları veya kış ayları tercih edilmelidir.

Özetle, kalite propolis seçerken satıcının kalitesi kadar, sattığı diğer ürünleri nasıl pazarladığına da bakmak lazım. Kaliteli propolis satan satıcıdaki bal da kalitelidir. Çünkü muhtemelen balı elde ettikleri kovanlardan ham propolis elde ederler. Bu açıdan, sertifikalı arıcılık yapan veya gerçekten eşsiz bir doğada arıcılık yapan satıcıların bu unsurları size fotoğraflarla veya belgelerle aktarabilmesi lazım.

Laboratuvar analizleri tek başına yeterli değil, içeriği de önemli. Kaliteli propolis için bakacağınız değerleir yazıyorum. Propolisi fenolik, flavonoid ve antioksidan kapasitesi için kullanıyoruz. Başka bir deyişle, propolisin devasa yararları bu üç unsurdan geliyor. Belgelerde kabaca şu değerler olmalı: Antioksidan kapasitesi 1 ml propolis için 150-250 mg arasında; Fenolik içeriğinde mümkünse KAFE (Kafeik asit fenetil ester), Kafeik asit, Pinosembrin, Krisin, Galanjin, Apigenin, Resveratrol, Ferulik asit ve Kuarsetin olmalı ve bunların her bir 1 ml propoliste 20- 50 mg olmalı.

Bazı satıcılar etanol ile çözünen propolis damlaların, karaciğere zarar verdiğini ve kendi yöntemlerinin en iyisi olduğunu iddia edebilir, ki bunu iddia edenlerin bilimsel bir yayın gösterdiğine henüz şahit olmadım. Bu tip iddiaların arkasında genellikle yüksek antioksidan değerine ulaşmaları yatar. Fenolik içerikten feragat edilerek antioksidan seviyesini 350 mg’a kadar çıkarıyor olabilirler. Lütfen “ben doktorum, söylediğim her şey doğrudur” diye konuşan doktor satıcıları ihtiyatla dinleyiniz. Her zaman bilimsel kaynak isteyiniz ve bu kaynağı muhakkak kontrol ediniz.

Kaliteli Propolis İçeriği

Yukarıdaki maddede kaliteli propolislerde olması gereken minimum değerler hakkında bazı öneriler verdim. Propolisin %50’si reçine, %30’u mum, %10’u esansiyel ve aromatik yağlar, %5’i polen ve %5’i diğer maddeler ve organik kalıntılardan oluşur. Dolayısıyla, en az %80’lik kısmı işe yaramaz. Bunların ehil ellerde doğru şekilde damıtılması ve sıvı forma getirilmesi çok önemli. Konu hakkında önerebileceğim Türkçe bilimsel kaynak: “Propolisin Diş Hekimliğinde Kullanımı”. DergiPak’ta yayınlanan bu makale, propolis içeriği hakkında dişe dokunur Türkçe bilgiler veriyor.

Propolis satan firmaların çoğunda üretim teknolojisi yeterli değil. İşin gerçeği, yukarıdaki yazılarımda anlattığım üzere benim evde çeşitli çözücülerle yaptığım propolisten farkı olmayan pek çok propolis markası satılıyor. Hatta Türkiye’de üretilen ham propolisin 10 katı kadar sıvı propolis satıldığı iddia ediliyor. Bu iddiaları araştırmadım ama eğer böyleyse, yukarıda aroma vericiler ve gıda boyalarında anlattığım hileler sandığımdan daha yaygın olabilir.

Buraya kadar kaliteli propolis nasıl olur, propolisin kalitesi nasıl anlaşılır, gerçek propolis nasıl anlaşılır, orijinal propolis nasıl olur, kaliteli propolisin rengi nasıl olur sorularının cevabını verdiğimi düşünüyorum.

En İyi Propolis Markaları Neler?

Blogta “Kaliteli Propolis Markaları” başlığı altında “yazıyı yazdığım tarih itibariyle” severek kullandığım ürünleri anlattım. Bu yazıyı yazdığım dönemde Kullandığım Propolis Markası ve neden bu markayı tercih ettiğim, yazıda yer alıyor.

Aslında yukarıda başlığını verdiğim yazıda kaliteli propolisin özelliklerini anlatmaya çalıştım ama bu yazı daha geniş bir açıdan konuya yaklaşıyor. Çünkü önerdiğim ürün dışında, kaliteli propolis nitelikleri taşıyan onlarca başka marka daha var ve hepsini denemedim. Denedikçe ve memnun kaldıkça başka markalar da ekleyebilirim.

Propolise Kaç Yaşında Başlanır?

Alkol içeriği, acı ve keskin tadı nedeniyle çocuklarda etanollü propolis kullanımı yaygın görünmüyor ancak 1 yaşından itibaren herkes doz aşımı yapmamak kaydı ile propolis kullanabilir.

1 yaş altı çocuklarda bal tüketimi kesinlikle önerilmez. Bala olan alerji, bebeklerde ölüme kadar gidebilen komplikasyonlar doğurabilir. Bu konuda kaynak göstermeyeceğim, herhangi bir çocuk doktoruna sorarsanız bu bilgiyi size onlar da verecektir. Dolayısıyla, bir arı ürünü olan propolis de kaliteli olsun veya olmasın, alkollü olsun veya olmasın, 1 yaş altı çocuklarda kullanılmamalı.

Özetle, Propolise kaç yaşında başlanır diye soranlar için cevabım 1 yaştır.

Propolis Cilde Sürülür Mü?

Propolis güçlü bir doğal besindir yani dikkatli kullanılmalıdır. Çocuklarda propolis içeren kremler veya ürünler, cilt üzerine sürülmez. Çünkü 1255 çocukta yapılan uzun dönemli bir çalışmada, çocukların ciltlerinde alerjiler oluştuğu bulunmuştur. Kaynak: Sensitization to propolis in 1255 children undergoing patch testing.

Yetişkinler için arı ürünlerine alerji yoksa herhangi bir sorun yoktur, cilde sürülebilir.

Propolis Bozulur Mu?

Ham propolis bozulmaz ama zamanla etkinliği azalabilir. Önceki yazılarımda belirttiğim gibi ham propolis ile bizzat çalıştım. Okuduğum çalışmalara dayanarak söyleyebilirim ki, propolisi çözmeden önce buzluğa koyup çıkınca havanda dövüp ardından çözme işlemi (maserasyon deniyor) yapılması çok etkili.

Bu işlemleri yapmaya başlamadan önce bolca araştırma yaptığım için elimdeki ham propolis 1 yıla yakın ofisteki çekmecede kaldı. Elime aldığımda yapış yapıştı. Sonra buzluğa atıp dondurdum ve çıkınca ezip çözücüleri ekledim. Ben sadece %70 etanol ve %99 saflıkta propoilen glikol kullandım. Diğer çözücüleri denemedim.

Ham propolisin normal oda sıcaklığı koşullarında, ısı ve nem almadan bozulacağını düşünmüyorum. Ancak çözüldükten sonra ne kadar süre dayanır kısmında Bakanlığımızın 2 yıl raf ömrü vermesini örnek gösterebilirim. Bana göre çözülmüş sıvı propolis de aynı ham propolis gibi on yıllarca bozulmadan kalabilir ancak size kesin olarak bozulmaz diyemem çünkü bununla ilgili somut bir bilgi bulamadım. Sıcak daha tehlikeli olacağından buzdolabının kapağında ve baharatlardan uzak bir köşede saklanmasını tavsiye ederim.

Propolis damla açıldıktan sonra ne kadar sürede tüketilmeli?

Pek çok firma, açılmayan şişedeki propolisin 36 aylık raf ömrü olduğunu belirtmekte. Kapağını açtığınız propolis damlasının ise 2 ay içinde tüketilmesi önerilmekte. Bunun nedeni kapağı açılan şişenin havayla temas etmesi ve özellikle etanol içeren solüsyonların içindeki alkolün uçması olabilir ancak ürün zaten çözülmüş oluyor. Yani, alkolün uçması neden önemli bilmiyorum, bilakis daha iyi bile olmaz mı?

Şahsi fikrime göre propolisi bozan şey havayla temasında alkolün uçması değil, güneş ışığının ve ısısının propolis içeriğindeki bazı etken maddelere zarar vermesi olabilir. Ham ürün için tavsiye edilen nem pek çok kaynakta 65 derecedir. Belki kapağı açılan şişedeki nem oranı da artıyor veya düşüyordur.

Her durumda kapağını açtığınız ve her açıp kapamada havayla temasın olduğunu bildiğiniz propolisi en kısa sürede tüketmeye bakın. Belki bozulmaz ama etkinliği azalabilir.

Kaliteli Propolis Bulmak Hiç Kolay Değil

Yazacak başka unsurlar da var ancak bunlar başka yazıların konusu olsun. Gördüğünüz üzere kaliteli propolis almak için dikkat edilmesi gereken pek çok konu var. Piyasada bolca sahte ürün var, piyasada bolca yalancı satıcı var. Bilimsel dayanağı olmadan ürünlerini övenler var.

Yazıda katılmadığınız yerler muhakkak olacaktır. Şöyle ki, buna benzer bir yazıyı başka bir platformda yayınladığımda “su bazlı propolis” tüketenlerin saldırısına uğradım. Ama bunlar beni yıldıramaz. İkna olmam için su bazlı bir propolisin belgelerini bana iletmeleri gerekiyor. Su bazlı diye satılan ürünlerin çoğunda etanol ve propilen glikol olduğunu düşünüyorum ve benim açımdan tüm su bazlı propolisler kaliteli propolis sınıfında değerlendirilemez.

Bana bu alkolsüz çözücü ısrarı da anlamsız geliyor. Kolonyalar, dezenfektanlar ve pek çok üründe alkol var. Hele hele böyle bir dönemde kaç kişi kolonya kullanmadı? Tamamı alkolden oluşan ve çok az aroma içeren kolonyaları da kullanmıyor musunuz? Günde 1 ml alkol ne sarhoşluk verir, ne de karaciğeri yorar. Pek çok ilaçta dahi alkol bulunur. Oğlumun KBB ilaçlarının biri tamamen alkol içeriyordu ama verdik. Hassasiyetiniz gerçekten yüksekse neden arı sütü veya bal gibi diğer ürünlere yönelmiyorsunuz? Etkisi olmayan, kalitesiz su bazlı propolislerde neden bu kadar ısrar ediyorsunuz?