Diş Sağlığı için Propolis Kullanımı

Diş sağlığı üzerinde propolis kadar etkili olan çok az doğal ürün vardır. Diş Sağlığı ve ağız-içi bakımına ek olarak, propolis bağışıklığı güçlendiren besinler arasında ilk sıralardadır. Ayrıca mantar, bakteri, virüs ve bunlara bağlı enfeksiyonları yok etme potansiyeli nedeniyle de arındırıcı doğal ürünler kapsamındadır.

Ağız ve diş sağlığında koruyucu ve iyileştirici bir etkiye sahip olan propolis ile ilgili literatür oldukça zengin. Yazıda propolisin yalnızca diş sağlığına olan etkilerine odaklandım. Propolis farklı açılardan incelenmesi gereken sağlıklı besinlerden biri. Bu nedenle, sadece tek bir yazıya sığamayacak kadar kapsamlı bir doğal ürün.

Aşağıdaki alt başlıklardan dahi görebileceğiniz gibi, sentetik kimyasallar kullanmadan diş sağlığınızı günde iki kez fırçalamak kaydı ile tek başına propolis ile koruyabilirsiniz. Ancak belirtmekte fayda var, diş sağlığında propolis kadar gümüş suyu ve bentonit kil de etkilidir. Şahsen sürekli kullandığım bu ürünleri arındırıcı doğal ürünler başlığında detaylı olarak ele alacağım.

Bu yazı ile propolis nasıl elde edilir, propolis dişlere nasıl uygulanır, diş sağlığı için propolis nasıl kullanılır, propolis içeriği ve özellikleri nedir, propolis alerji yapar mı, propolis diş eti iltihaplarını engeller mi, propolis diş eti çekilmesinde etkili mi, çocuklar propolis kullanabilir mi, gibi soruları cevapladığımı düşünüyorum.

Propolis Nedir?

Propolis arı kovanlarını enfeksiyon ve çeşitli dış etkenlerden koruyan yapışkan bir madde olarak ifade edilebilir. Arı yapıştırıcısı şeklinde de bilinen propolis, arıların ağaçlardan topladığı reçine, enzim ve balmumunu içermektedir.

İnsanlar propolisi genellikle bağışıklığı güçlendiren besinler arasında görse de aslında arılar propolisi koruyucu hekimlik yaklaşımıyla kullanır. Bunun anlamı, arıların propolisi daha çok kovanlarını temiz tutmak ve kovanlarını hastalıklardan ve saldırılardan korumak için ürettikleridir. Bu nedenle, ürün içeriğinde en fazla reçine ve balmumu vardır.

Propolisin İçeriği ve Özellikleri

15 derecenin altında sertleşip kırılgan hale gelen bu doğal ürün, 80-105 derece arasında erir ve korunması için ortam sıcaklığının 25 derece, karanlık ve kuru olması gerekir. Genel olarak propolisin %50’si reçine, %30’u mum, %10’u esansiyel ve aromatik yağlar, %5’i polen ve %5’i diğer maddeler ve organik kalıntılardan oluşur.

Propolis İçeriğinde;

• anti-mikrobiyal (mikrop-önleyici),
• antifungal (mantar-önleyici),
• anti viral (virüs önleyici),
• antienflamatuar (iltihap önleyici),
• antihepatotoksik (karaciğer hücrelerinin tahrip olmasını önleyen),
• antikanser (kanser önleyici),
• antioksidan (serbest radikallerin neden olduğu hasarı önleyen),
• antiülser (ülser-önleyici),
• immünostimulan (bağışıklığı uyaran) bileşenler vardır ve lokal anestezik etkiler gösterir. Bu etkilerin her biri literatürde yer alır.

Balmumu insan sağlığı için zararlı ve tehlikeli bir maddedir. Propolisin işlenmesi sırasında içeriğinin %30’unu oluşturan balmumu ve %5’ini oluşturan organik kalıntıların tamamen uzaklaştırılması gerekir. Bu maddeler ham propolisten çeşitli yöntemlerle ayrıştırılır. Ham propolisin kullanılabilir hale getirilmesi için yapılan bu işlemler su bazlı, alkol bazlı veya propilen glikol bazlı olabilir. Son yıllarda etanol etkinliğine yaklaşmada umut vadeden DPPH yönetimi ile ekstrasyon işlemi yapılmaktadır.

DPPH, organik kimyasal bileşik 2,2-difenil-1-pikrilhidrazil için yaygın bir kısaltmadır. Kararlı serbest radikal moleküllerinden oluşan koyu renkli bir kristal tozdur. Alkol içermeyen propolis hazırlamak isteyenler başvurabilir.

Propolislerin kalitesini belirleyen unsurlar: fenolik içerik, flavonoid içerik, antioksidan kapasitesi gibi sayılabilir. Analiz belgesi olmayan propolis ürünleri asla kullanmayın, asla satın almayın.

Propolis Alerjen mi?

Propolis bazı kişilerde alerji yapabilir. Propolisteki ana alerjen kafeik asit ve türevleri olarak bildirilmektedir. Ancak kişilerin propolise mi yoksa onu kontamine eden (kirleten) diğer arı ürünlerine mi reaksiyon verdikleri tam olarak bilinmemektedir. Kaynak: Propolisin Diş Hekimliğinde Kullanımı, isimli Türkçe makale.

Propolisin Ağız ve Diş Sağlığı Üzerindeki Etkileri

Propolisin ağız ve diş sağlığı üzerindeki faydalarını aşağıda maddeler halinde yazdım. İlgili literatür ise her bir başlık altında yer alıyor. Konu hakkında o kadar çok bilimsel kaynak var ki, yazıma sadece ilk gözüme çarpanları alabildim.

Propolis Ağız Hijyenini Sağlar

Ağız boşluğu yani oral kavitenin temiz tutulması, birincil olarak düzenli fırçalama ile sağlanır. Fırçalama olmadan kullanacağınız diğer hiçbir ürün tam anlamıyla etkili olmayacaktır. Başka bir deyişle, diş fırçalamak ağız hijyenini sağlamak için en önemli ve birincil unsurdur. Fırçalamayı tamamlayıcı doğal ürün olarak propolisi kullanmanız veya propolis içerikli diş macunu kullanmanız yararlıdır çünkü ağız ortamı, bakteriyel flora açısından çok zengindir. Bu bakteriler çürük ve diş eti hastalıklarına neden olabilir. Yani, dişlerinizi düzenli fırçalasanız dahi dişleriniz çürüyebilir, diş etleriniz çekilebilir vs. İşte bu noktada propolis, gümüş suyu gibi ürünler devreye girer.

Alkol bazlı %3 propolis içerikli diş macunu ve diş jeli kullanımının klinik etkinliğini inceleyen bir çalışmada, ağız hijyeni için propolis içeren diş macunları önerilmiştir. Çalışmanın orijinal adı: Influence of hygienic preparations with a 3% content of ethanol extract of Brazilian propolis on the state of the oral cavity (etanol bazlı %3 Brezilya propolisi ile hazırlanan hijyen ürünlerinin ağız boşluğundaki etkisi). Bu çalışmaya ek olarak, aşağıda diş eti iltihapları bölümünde verdiğim kaynakta benzer sonuçlar listelenmektedir.

Propolis Diş Çürüklerinin Oluşumunu Engeller

Ağız ve diş sağlığı açısından propolisin en önemli etkisi çürükleri engellemesidir. Diş çürüklerinin oluşum nedenlerini yazmayacağım ancak ağız içindeki mantar ve bakterilerin çoğalmasını engelleyen propolis bu sayede diş minesine zarar veren plakların oluşumunun da önüne geçer.

Çürüklerin oluşumu ve propolisin bu çürüklerle nasıl savaştığını en detaylı olarak açıklayan makale: “Propolisin Diş Hekimliğinde Kullanımı”. Bu makale Dergipak’ta yayınlanmış. Ayrıca, yukarıda propolis nedir sorusunu cevaplarken kullandığım makale.

Makaleye göre “streptococcus mutans” isimli bakteri, çürük oluşumundaki en önemli bakteridir. Bu bakteriler diş minesini demineralize edecek organik asitleri üretir ve diş yüzeyine diğer karyojenik bakterilerin de yapışmasını sağlayan glukanları sentezlerler. İşte propolis, diş çürüklerinin oluşumunda etkin olan bakterilerin yok edilmesinde veya etkilerinin azaltılmasında çok etkilidir.

“Effects of propolis on dental caries in rats” isimli 1991 yılında yayınlanmış bir makalede propolisin farelerdeki diş çürükleri üzerindeki etkisine bakılmıştır. Çalışmada, propolis “S. sobrinus, S. mutans ve S. cricetus” isimli bakterilere karşı antimikrobiyal etki göstermiştir. Propolis uygulanan farelerde diş çürükleri daha azdır.

Proboliz Protezle-ilişkili Ağız İçi Aftların Tedavisinde Etkili

Diş hekimliğinde “denture stomatitis” denilen ve diş protezi/takma diş kullanan hastalarda zaman içinde meydana gelen iltihaplanma (aft, ağız içi yaralar vs) için doğal çare olarak propolis önerilir. Stomatit, ağız mukozası yangısı olarak da tanımlanır. Bu hastalık özellikle çene kemiğine ait diş protezlerinde (maksiller protez) kronik bir hastalık olarak öne çıkar.

“Efficacy of Brazilian propolis gel for the management of denture stomatitis: a pilot study” başlıklı makalede, kronik olarak ağzı içi yaralarla boğuşan denture stomatitis hastalarına, Brezilya propolis-jelini nasıl uyguladıkları ve ne sonuçlar aldıkları anlatılıyor. Makalelerin İngilizce orijinal isimlerini bilerek veriyorum. Arama motorlarına aynen bu şekilde yazarsanız ilk sıralardan makale metnine ulaşabilirsiniz.

Makaleye göre protez hastalarında bu sorun kroniktir ve genel olarak tedaviyle iyileşmez. Doğal bir arı ürünü olan propolis, mantar ve iltihaplara karşı çok güçlüdür. Çalışmada, diş protezi kullanan ve denture stomatit hastası olan 15 kişiye 1 hafta boyunca günde 4 kez Brezilya propolisi uygulandı. Pilot çalışma olduğu için katılımcılar 2’ye ayrıldı. Kalan 15 kişi ise diş hekimliğinde tedavi amaçlı kullanılan Daktarin isimli ilacı kullandı. Çalışma sonucunda propolisin en az Daktarin kadar etkili olduğu saptandı. Not: Daktarin, ağız içindeki mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılan bir tıbbi ilaçtır.

Propolis Ağız İçi Yaralarında Etkilidir

“Effect of propolis on mast cells in wound healing” isimli çalışmada propolisin ağız-içi yara iyileşmesindeki rolü anlatılmıştır. Hamsterlar üzerinde yapılan çalışmada, hamsterlerin dil sırtına dairesel bir cerrahi yara yapılmış ve bu yaraya topikal olarak alkol bazlı %30 propolis ve diş hekimliğinde kullanılan başka iki ürün uygulanmıştır.

Propolis sürülen deneklerde, yaranın kenarlarında ve merkezinde mast hücrelerinin daha fazla azaldığı tespit edilmiştir. Mast hücreleri, normal işleyişinde vücut için yararlı iken, yara gibi durumlarda çoğalarak yaranın iyileşmesini geciktiren hücrelerdir. Yani, yara olan bölgede mast hücrelerinin azalması, yaranın iyileştiğini gösterir. Özetle, propolis yara iyileşmesinde diğer iki tıbbi ürüne göre daha etkili olmuştur.

Propolis Diş Eti İltihaplarını Engeller ve Tedavi Eder

Ağız içerisinde ve dişlerde oluşan bakteriler, diş ve diş eti içerisinde koloniler oluşturmaktadır. Bu durum dişlerde enflamasyona yani iltihaba neden olur ve dişlere zarar verir. Diş eti problemleri otoimmün ve kalp rahatsızlıklarına neden olmaktadır. Dolayısıyla çok büyük bir öneme sahiptir. Propolis diş eti dokusundaki enfeksiyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır. Bunun yanı sıra, vücudun bağışıklık sisteminin de düzenlenmesini sağlamaktadır.

Bu başlık ve aşağıdaki başlıklar için yararlandığım kaynak: Does Propolis Help to Maintain Oral Health? (Propolis Ağız Sağlığını Korumaya Yardım Eder mi?) isimli makale. Bu makalenin özelliği, 1976-2012 yılları arasında bu konu hakkında yapılmış tüm çalışmaları taramış olması ve hap bilgiler içermesi.

Bu tip makaleler, örneğin propolis ile ilgili yayınlanmış yüzlerce makaleye atıfta bulunur ve sonuçlarından kısaca bahseder. Bunun yanında, atıfta bulunulan makalelerde yalnızca “ispatlanmış, daha ileri çalışma gerektiremeyen, sonuca ulaşmış” makaleleri bulup çıkarmak önemlidir.

Propolis Diş Operasyonları Sonrasında İyileşme Sürecini Hızlandırır

“Topical effect of propolis in the repair of sulcoplasties by the modified Kazanjian technique. Cytological and clinical evaluation” isimli çalışmada da bahsedildiği üzere propolis, bir diş ameliyatı sonrasında ağız boşluğu (oral kavite) içerisindeki yaraları iyileştirmeye yardım eder, iltihabı azaltır ve uyuşturma etkisi vardır.

Yukarıdaki çalışmaya benzer sonuçlar elde etmiş onlarca çalışma daha vardır. Herhangi bir diş operasyonu sonrasında iyileşme sürecinin çok daha hızlı gelişmesi için düzenli propolis kullanılmalıdır. Ayrıca, implant veya diş çekimi sonrasında diş etinde şişkinlik meydana gelmesini engelleme de propolisin sağladığı faydalardan bir tanesidir.

Propolis Diş ve Diş Eti Hassasiyetini Ortadan Kaldırır

Dişler, diş mineleri tarafından korunmaktadır. Dişleri koruyacak diş minelerinin zarar görmesi durumunda dişlerde hassasiyet meydana gelir. Diş içerisinde ki küçük kanallardan tahriş edici maddelerin girmesi durumu söz konusudur. Propolis söz konusu kanalların kapanmasına yardımcı olmaktadır. Bu sayede meydana gelen hassasiyet ortadan kaldırılmaktadır.

Bu konuda önereceğim bilimsel kaynak “Effect of propolis gel on the in vitro reduction of dentin permeability”. Diş hassasiyeti cidden yaşam kalitesini etkileyebilen bir konu. Bunu engelleme yollarını ve kullanabileceğiniz yöntemleri aşağıdaki başlıklarda bulabilirsiniz.

Propolis Diş Eti Çekilmesinde Etkilidir

İngilizce periodontium olarak anılan diş eti çekilmesi veya diş eti hastalığı, tedavisi olmayan hastalıklardan biri olarak düşünülür. Oysa, Bruschi ve arkadaşları, propolis içeren mukoadezyon sağlayan hidrofil jelin diş eti ceplerine uygulandığında diş eti çekilmesi tedavisinde faydalı olabileceğini kanıtlamıştır.

İlgili çalışmanın başlığı: Semisolid systems containing propolis for the treatment of periodontal disease. Bu çalışmaya ek olarak, yukarıda linki verdiğim Propolis Ağız Sağlığını Korumaya Yardım Eder mi? isimli makalede birkaç çalışma daha vardır.

Propolis Pamukçuk Oluşumunu Engeller

Pamukçuk bir çeşit mantar enfeksiyonudur. Diş eti rahatsızlıklarından bir tanesi olan pamukçuk özellikle takma diş kullanan bireyler ve çocuklar için önemli bir rahatsızlıktır. Propolis içeriğindeki antifungal bileşenler ile pamukçuk oluşumuna neden olan mantarların ortadan kaldırılmasını sağlamaktadır.

Propolisin antifungal yani mantar önleyici özelliği pek çok çalışmada kanıtlanmıştır. Kandida mantarının farklı türleri üzerinde propolisin mantar önleyici aktivitesi (Antifungal activity of propolis on different species of Candida) başlıklı çalışmada, alkol bazlı propolis kullanan 80 hastada, candida mantarlarının sayısında anlamlı bir azalma bulunmuştur.

Diş sağlığı için kullanılan yöntemler

Diş sağlığı için en önemli unsur, dişlerini her gün iki kez fırçalamaktır. Kullanacağımız başka hiçbir şey düzenli yapılan fırçalamanın yerini tutmaz. Propolis içerikli diş macunları mantıklı bir fikirdir ancak bazı çalışmalara göre uzun süreli kullanımında gecikmiş alerjik reaksiyonlar oluşabilir. Yani, propolis macun olarak kullanılmıyorsa ve dişler fırçalanmadan sadece topikal olarak uygulanıyorsa, tek başına diş sağlığı için yeterli değildir. Alerjik reaksiyon oluşmaması için dönem dönem kullanımına ara verilmelidir.

Yukarıda bahsedilen faydalardan en iyi şekilde yararlanmak için propolisin doğru bir şekilde kullanılması gerekiyor. Propolisi üreten arıların, organik arıcılık statüsünde üretilmiş olması çok önemli. Örneğin, yol kenarlarında yaşayan bir arının asfalttan da özüt alması mümkündür ve uygun olmayan yerlerde oluşturulan propolis etkili olmayacaktır.

İkinci olarak, propolisin alkol bazlı çözeltileri, su bazlı ve diğerlerine göre daha etkilidir. Ürün içindeki balmumu tamamen uzaklaştırılmalıdır. Propolis içeriğindeki yararlı tüm maddeleri çözme ve balmumunu tamamen uzaklaştırma konusunda en iyi çözeltilerin alkol bazlı çözeltiler olduğunu iddia eden ve kanıtlayan pek çok bilimsel çalışma vardır. Çocuklarda propolis kullanımı ise ayrı bir alandır.

Propolis, ağız ve diş sağlığı için aşağıdaki şekillerde kullanılır.

Propolis İçerikli Diş Macunları

İncelediğim bilimsel makalelerde %3 propolis kullanılan macunlarla yapılmış çalışmalara rastladım. Bu bilgiye dayanarak, diş macunlarında propolis yüzdesinin en az %3 olmasını tavsiye edebilirim. Propolis içerikli diş macunu köpürmeyecektir ve bu durumun kullanıcılar üzerinde negatif bir etkisi olduğu bildirilmiştir ancak temizlik açısından diğer ticari diş macunlarıyla benzer sonuçlara sahiptir.

Propolis içerikli diş macunu kullanılmasında dikkat edilecek tek husus, bazı kişilerde ortalama 9,5 sene sonra alerjik reaksiyonların başlayabileceğidir. Bu konuda yararlanabileceğiniz makale, arı üreticilerinde ortalama 9,5 yıl sonra meydana gelen temas alerjisi hakkındaki “Contact allergy to propolis in beekeepers” isimli makaledir. Belirtileri kaşınma ve döküntüdür.

Başka bir çalışmada ise, propolis içerikli diş macunları incelenmiştir. Bu çalışmaya göre, son 10 yılda propolis içerikli diş macunlarına karşı gelişen alerjiler %0,5’den %1,4’e çıkmıştır. Çalışmanın ismi: Diş macunu alerjisi tanısı ve yönetimidir. Çalışma 2010 yılında yayınlanmıştır. Propolis içerikli diş macunu kullanacaksanız en az %3 propolis içeren alkol bazlı olanları tercih edin ve senede birkaç ay diş macununuzu değiştirin.

Dişe Direkt Propolis Uygulama

Sıvı şeklinde satılan propolis direkt dişlere uygulanabilmektedir. Propolisin dişlere sağladığı faydalardan yararlanmak istiyorsanız propolis ile dişlerinizi ovabilirsiniz veya 1’e 5 oranında su ile karıştırarak sprey yapabilirsiniz.

Direkt ağız içine uygulamada, genellikle günlük en fazla 20 damla kuralı uygulanır yani yaşınıza göre belirlenecek günlük kullanım oranını geçmeyiniz. Ayrıca, yine okuduğum çalışmalardan öğrendiğim üzere diş sağlığı açısından propolisin ağız içine direkt uygulanması ile içilmesi arasında çok da fark yoktur.

Aslında bu ve aşağıdaki kullanımlar bilimsel çalışmalarda da geçiyor ancak yazı çok uzadığından bu kısımların bilimsel açıdan incelenmesini başka bir yazıya bırakıyorum.

Gargara Formunda Propolis Kullanma

Ağız ve diş problemi yaşayan kişiler gargara formunda ki propolisi tercih edebilirler. Dişler rutin olarak fırçalandıktan sonra günde 3 defa kullanarak ağız ve diş problemleri ortadan kaldırılabilmektedir. Diş sağlığı için bu maddeyi önemseyiniz. Yukarıda ölçüsünü verdiğim şekilde yani 1 birim propolis + 5 birim su ile bir sıvı solüsyon hazırlayın ve gargarayı bu şekilde yapın.

Propolisi Kapsül / Tablet Şeklinde Tüketme

Propolis kapsül ve tablet şeklinde de tüketilebilmektedir. Genellikle bağışıklığı güçlendirmek için kullanılan kapsül ve tablet aç ya da tok karnına tüketilebilir. 11 yaşından küçük çocukların tablet şeklinde propolisi tüketmesi önerilmez. Tablet şeklinde tüketimde tabletin dışındaki koruyucu maddenin ne olduğuna dikkat ediniz. Şahsen çok önermediğim bir kullanım şeklidir.

Propolisi Damla Şeklinde Kullanma

En sık karşılaşılan propolis şekli damla şeklinde olanıdır. Damla şeklindeki propolislerde dikkat edillmesi gereken kriterler: propolisi üreten arıların nereden beslendiği (tercihen organik arıcılık sertifikası olan ürünler) ve alkol bazlı olup olmadığı. Yetişkin bireyler ve 4 yaş üstündeki çocuklar için önerilen doz genellikle günde 20 damladır. Sıvı formda olduğundan içeceklerle, suyla veya sütle karıştırılarak tüketilebilir.

Krem Şeklinde Propolis

Enfeksiyonun önlenmesi, uçuk oluşması ve yanıkların meydana gelmesi gibi durumlarda krem propolis türü sık sık tercih edilmektedir. Evde kendiniz de yapabilirsiniz. Bunun anlamı, içinde ne olduğunu bilmediğini kremler yerine güvenilir bir satıcıdan alacağınız propolis damla ile kendiniz krem yapabilirsiniz.

Çocuklarda Propolis Kullanımı

Yiyeceklerin çocukların dikkatini, ruh hallerini, duygularını ve bilişlerini etkileyebileceği gerçeğinden dolayı, ebeveynlerin çocukları için besin takviyeleri kullanmaya daha meyilli olduklarına dair artan kanıtlar vardır. Çocuklar, ebeveynler çocuklarını soğuk algınlığı ve gripten korumak amacıyla bağışıklığı güçlendiren besinler arasından propolisi sık alırlar. Hatta yapılan bir çalışmaya göre, propolis Tayvan’daki ilkokul çocuklarının kullandığı ilk 5 besin takviyesi içinde yer alır. Çalışmanın başlığı: Dietary supplement usage among elementary school children in Taiwan: their school performance and emotional status.

Çocuklar için genellikle su bazlı propolisler kullanılır. Ancak ebeveynlerin bu noktada kar – zarar analizi yapması gerekiyor çünkü pek çok bilimsel çalışma, alkol bazlı veya etonol-bazlı propolis çözeltilerinin diğer çözeltilerden çok daha etkili olduğunu kanıtlamıştır.

Çocuklarda arındırıcı doğal ürünler ve bağışıklığı güçlendiren besinler arasında gösterilen propolisin kullanımı şu makalede detaylı olarak incelenmiştir: The consumption of propolis and royal jelly in preventing upper respiratory tract infections and as dietary supplementation in children.

Bunları da okuyabilirsiniz

Kaliteli Propolis Nasıl Olur? Kaliteli propolis nasıl olmalı, hangi çözücülerle hazırlanmalı, satıcılar hangi niteliklere ve belgelere sahip olmalı, içeriğinde neler hangi miktarda olmalı, gibi soruları cevapladım.

Türkiye Kaliteli Propolis Markaları 2024: Propolis doğal iyileşme sağlayan sağlıklı besinler arasında en ilgi çekici olanlardan biri. Yazıda kendi kullandığım propolis markası hakkında bilgiler verdim.

Alternatif Tedaviler ile İlaçsız Yaşam Mümkün mü?: Alternatif tedaviler ve doğal ürünlerle hastalıklarını yenen çok insan var ve bazı hastalıkların ilaçsız iyileşebildiği gerçek. Peki ilaçsız yaşamak mümkün mü?

Propolisin Zararları