Bitki Çaylarının Faydaları – 17 tanesi

Bitki çaylarının faydaları hakkında internette bolca sayfa var. Bu yazı, popüler bitki çaylarından 17 tanesini ele alıyor ve her birinin içeriği ve bilinen faydalarını listeliyor. Eklemek istediğiniz ve benim atladığım başka çaylar varsa lütfen yorumlarda belirtiniz.

Tüm şifalı bitkilerden çay yapılır mı, siyah çay zararlı mı, siyah çayın yararları var mı, varsa siyah çayın yararları neler, günde kaç bardak siyah çay tüketebiliriz, siyah çayın içinde neler var, hangi bitki çayı baş ağrısına iyi gelir, hangi birki çayı uykusuzluğa iyi gelir, hangi bitki çayı kabızlığa iyi gelir, bitki çaylarıyla hangi hastalıklar iyileştirilebilir, hamileler bitki çayı kullanabilir mi, bitki çaylarının bilimsel olarak kanıtlanmış yararları var mı, gibi soruların cevaplarını vermeye çalıştım.

Binlerce çeşit bitki çayı yapılabilir!

Güzel kokan herhangi bir bitkiyi veya meyveyi / meyve kabuğunu yıkadıktan sonra, kaynayıp 100 dereceye çıkmış ve altı kapatılmış sıcak suda 5 dakika demlerseniz bitki çayı üretirsiniz.

Çaylara olan ilgim Udi Hindi Tozunu keşfetmemle doruğa çıktı. Udi Hindi ile ilgili mümkün olduğunca detaylı bir yazı hazırladım ve kendim de kullanmaya başladım. Sonra baktım ki, her gün mutfaktaki bitki çayları artıyor. Çayları cam kavanozlara koyup etiketlemeye başladım.

Çayla ilgili kendinizi kısıtlamayın diye yazıyorum. Elinizde French press varsa bildiğiniz zehirli olmayan otları / yaprakları atın içine. Aromasını güçlendirmek için limon, mandalina gibi güçlü meyvelerin kabuklarını ekleyin, isterseniz bir de çubuk tarçın atın, tebrikler kendi çayınızı ürettiniz. Doğal ürünler kullanmanız gerektiğini söylememe gerek yoktur sanırım.

Zehirli olmadığını yani yenilebilir olduğunu bildiğiniz tüm bitkilerden çay yapabilirsiniz. Yazıda bunlardan sadece 17 tanesini ele aldım.

Bitki çaylarındaki en büyük sorun: doz ayarlaması

Bitki çayları genelde hamilelere veya emzirenlere önerilmez. Tek nedeni doz ayarlamasıdır. Hemen hepimiz kaynamış suya göz kararı çay yapraklarını koyar ve demleriz, bunu ölçmeyiz bile. İşte bu nedenle bitki çayları, yararlı oldukları kadar tehlikeli de olabilirler.

Bu açıdan baktığımda içinde genelde 2-3,5 gram arasında olduğunu bildiğim poşet çayları kullanmak bana doğru geliyor. Mutfak terazisi kullanmayacağımdan ve dozları bilmediğimden en doğrusu daha önce çalışılmış dozlarda tüketmek sanki. Aktarlardan alınca tamamen şansa ve el ayarına kalıyor iş.

Sözün özü, yazıda belirteceğim yararları elde etmek için 6 bardak mı içmemiz gerekiyor yoksa 1 bardak yeterli mi, bilmiyoruz. Örneğin çörek otu yağında 2 gramdan az alınmasının hiçbir fayda sağlamayacağı pek çok çalışmada gösterilmiş, minimum ve maksimum dozlar belli, çaylarda bu doz çalışmaları muğlak.

Bir de hiçbir bitki çayı kaynatılmaz, kaynamış sıcak suya konur ve demlenir, bunu da belirtmekte fayda var.

Siyah çay hala bir numara!

Bitki çayları ne olursa olsun her zaman siyah çayın gerisinde kalıyor. Siyah çaya toplum olarak bağımlıyız, yararlarını sorgulamıyoruz, sadece içiyoruz. Aslında siyah çayın fazla tüketilmesinin zararları yıllardır biliniyor ama bunları duymak veya bilmek istemiyoruz.

Ben ileri derecede bir siyah çay bağımlısıyım. Türk kahvesinden daha çok severim siyah çayı. Hatta çay denince aklıma asla diğer bitki çayları gelmez, siyah çay da bir bitki çayıdır ama öyle görmem onu. Benim için siyah çay ve bitki çayları diye bir ayrım vardır. Siyah çayın içeriğini ve bilinen faydalarını aşağıdaki listede bulabilirsiniz. En çok içilen çay olduğu için en detaylı bilgileri hak ettiğini düşündüm.

Bildiğim 17 Bitki Çayının Faydaları

Eşim ilk evlendiğimizde Yeşil Çay dışında bir bitki çayı tanımıyordu, içmeye de ihtiyaç duymuyordu. Ne zaman ki artan uykusuzluk sorununda Melisa çayı ile tanıştı, 5 yıllık sorunun 2 hafta düzenli kullanımdan sonra çözüldüğünü gördü, ondan sonra o da artık bitki çaylarına gereken önemi vermeye başladı. Hiç çay içmeyen eşim, her gece muhakkak bir bitki çayı içiyor.

Şimdi maddeler halinde kısa kısa bitki çaylarının faydalarını anlatmaya çalışacağım. Çay deyip geçmeyin, bazı hafif rahatsızlıklarda nokta atışı iyileştirmeler sağlıyorlar. Hangi bitki çayı neye iyi gelir?

Siyah çay

Tartışmasız en çok tüketilen ve en yaygın çaydır. Çay tiryakisi teriminin ilham kaynağı olan çaydır. Tiryakiler için çoğu zaman tipik çay kokusunun gelmesi yeterlidir. Yararları veya zararları sorgulanmayan tek çay türüdür. Kültürel ve manevi anlamlar barındırır.

Siyah çay, kalp sağlığına faydalı olan flavonoid adı verilen bir antioksidan grubu içerir. Flavonoidleri düzenli olarak tüketmek, yüksek tansiyon, kolesterol ve trigliserit seviyeleri veya obezite gibi kalp hastalığı için birçok risk faktörünün azaltılmasına yardımcı olabilir.

Randomize kontrollü bir çalışma, 12 hafta boyunca siyah çay içmenin, trigliserit değerlerini %36, kan şekeri seviyelerini %18 oranında azalttığını ve LDL/HDL plazma oranını %17 oranında düşürdüğünü bulmuştur. Bir başka çalışmada ise günde üç bardak siyah çay içenlerin kalp hastalığı geliştirme riskinde %11 azalma olduğu bulunmuştur. Siyah çay kan basıncını düşürmede etkilidir (Medikal Park Çayın faydaları isimli yazı).

Siyah çayda polifenoller bulunur ve bunlar, iyi bakterilerin büyümesini teşvik ederken, Salmonella gibi kötü bakterilerin büyümesini engeller. Ek olarak siyah çay, zararlı maddeleri öldüren ve sindirim sisteminin iç yüzeyini onarmaya yardımcı olan bağırsak bakterilerini ve bağışıklığı arttıran antimikrobiyal özellikler içerir.

10 yıldan uzun süre, 74.961 kişi izlenen bir çalışmada, günde dört veya daha fazla fincan siyah çay içenlerin, çay içmeyenlere göre %32 oranında daha düşük inme riskine sahip oldukları bulunmuştur.

Siyah çayın çok kritik bir faydası, insülin aktivitesi ile ilgilidir. Siyah çay insülin aktivitesini 15 kattan fazla arttırır. Siyah çayda bulunan epigallokateşin gallat adı verilen bir bileşiğin insülin seviyelerini iyileştirdiği bulunmuştur.

Son olarak, siyah çay, uyanıklığı ve odağı arttırabilen kafein ve L-theanine adlı bir molekül içerir. L-theanine beyindeki alfa aktivitesini arttırırken, gevşeme ve daha iyi odaklanma sağlar.

Kendi deneyimlerim: Çocukluğumdan beri şekersiz siyah çay bağımlısıyım, günde 5-6 bardak siyah çay içerim. Çocukken gözlerim çapaktan kapanırdı, çok iyi hatırlıyorum, çapaktan kapanan gözlerimi ılık demli çaya batırdıkları pamuk ile açarlardı ve çok rahatlardım. Sonra o hastalığım kendiliğinden geçti. Anneannem “çocuk ishal olduğunda ona demlenmiş çay verin” der. Oğlum ishal olduğunda ona iyi demlenmiş yarım çay bardağı ılık siyah çay içiriyorum.

Siyah çayın fazla tüketilmesi demir eksikliğine yol açabilir.

Bundan sonraki kısımlarda çayları sadece kendi yaşantım açısından ele aldım, detaylı içerik ve faydalarına internetten pek çok kaynaktan ulaşabilirsiniz. Yazıda yakından tanıdığım 17 bitki çayının faydasına odaklanırken, yazı sonunda hangi çay neye iyi gelir sorusunu hap bilgilerle özetledim.

Beyaz çay

Aslında bu çay mutfağımda yok, birkaç kere içtim. Kolesterol ve hipertansiyon hastaları kullanıyor, bağışıklığı güçlendiriyor. C ve K vitaminleri içerdiği için virüs ve bakterilerle savaşıyor. Cilde de çok iyi geliyor. İçilesi bir çay.

Bu çayda da aynı siyah çay gibi bir miktar kafein var. Daha az işlem gördüğünden içinde kateşin isimli antioksidanlar siyah çaya göre daha etkili. Diş sağlığı hatta kanser hücrelerinin oluşumunu engelleme gibi faydaları olduğu düşünülüyor. Tip 2 diyabet hastalarına ve saçlarını güçlendirmek ve hızlı uzatmak isteyenlere de öneriliyor.

Kuşburnu çayı

Kendine has buruk bir tadı var. Şahsım adına tadını pek sevmediğim için sadece kabızlık çektiğimde tükettiğim bir çay. C, E, K, B1, B2, B3, B5 vitaminleri. Beta-karoten, bioflavonoidler, pektin, kalsiyum, potasyum, manganez, çinko, kükürt ve selenyum mineralleri içeriyor.

Kansızlığa iyi gelir. Gözleri korur. Cildi güzelleştirir. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Kabızlığı önler. Kansere karşı korur. Kötü kolesterolü düşürür, denen çaydır. Maksimum fayda için ideal tüketim miktarı hakkında yapılmış bilimsel bir çalışma bulamadım.

Adaçayı

Grip olduğumda favori çaylarımdan biridir, en güzeli de evde olmadığımda da rahat bulabildiğim bir çay olması. Gittiğim hemen hemen her evde adaçayı olur. İdrar yolu enfeksiyonu ve sistit için kullandığım tek bitki çayıdır.

Adaçayı içeriğinde K, B6, C, E, A, B3, B9 vitaminleri ile potasyum, kalsiyum, demir, manganez, çinko, magnezyum ve bakır bulunuyor.

Ihlamur

Herkes gibi benim de favori çaylarımdan biridir. Neredeyse çocukluğumdan beri düzenli tükettiğim çaydır. Tadını da severim. İçmem için ille de hasta olmam gerekmez. İçine limon kabuğu ve çubuk tarçın atınca daha da güzel olur. İçeriğinde A, C vitaminleri, kalsiyum ve demir ve magnezyum mineralleri olup çok güçlü bir antioksidandır.

Ihlamurun faydalarını uzun yıllardır biliyorum ve evimden hiç eksik etmedim. Her hafta bir gece muhakkak içerim. Ateşlendiğimde de iyi hissettiriyor ama direkt ateşi düşürmüyor. Öksürüklü tıksırıklı burun tıkanıklığı olan tüm durumlarda günde üç bardak içerim ve işe yarar.

Melisa çayı (oğul otu)

Son yıllardaki favori çaylarımdan biri. Eşimin 5 yıl kadar uyku bozukluğu vardı, gecenin 2’sinde 3’ünde uyanır sabaha kadar bir daha uyuyamazdı. Eşim uyku kliniğine de yattı ama orada bir şey bulamadılar. Çaresizlik ve yorgunlukla araştırma yaparken keşfettim.

İki hafta düzenli kullanımdan sonra eşimin uykuları tamamen düzene girdi. Şimdi Melisa çayının başka yararları var diyecekler olacak ama benim için Melisa çayı uyku çayıdır. Aylarca eşimle beraber tükettim, bende pek bir etkisi olmadı. Uyku sorunum da yok zaten.

Bu çayın bizim deneyimlerimizde olumsuz bir yanı oldu. 3 ay düzenli kullanımdan sonra melisa çayına ara verdik, uykular yine bozuldu, eşim 1 hafta melisa çayı içti, bu sefer maalesef etkili olmadı, altın suyuna başladı, uyku sorunu kökten çözüldü.

İnternetteki diğer yararları arasında “gaz giderici” olması da var. Bu amaçla hiç kullanmadım. Nane ailesinden gelen bu çay, A. C, Folik asit, Potasyum, Kalsiyum, Demir, Çinko ve lif içeriyor.

Lavanta Çayı

İçeriğinde A ve C vitaminleri bulunan kalsiyum, protein ve demir içeren bir çay ancak ben bunları düşünerek içmiyorum. Tadı güzel ve rahatlatıyor. Gergin olduğumda veya uykum olmayıp ertesi sabah erken kalkmam gerektiğinde ya Melisa çayı ya da Lavanta çayı favorilerim arasında.

Her zaman evimde olmadığını itiraf etmeliyim. Genelde Melisa ve Anason çayları hep olur ancak Lavanta çayı ve Papatya çayı evimde nadiren olur.

Papatya çayı

Madem gevşeten rahatlatan çaylardan gidiyoruz, papatya çayından bahsetmemek olmaz. En az Melisa çayı veya Lavanta çayı kadar etkili bir sakinleştirici çaydır. İçinde tanen, flavon glikozitleri, bisabolol, azülen, terpenler ve salisik asitler bulunuyor. Papatya çayını kış çayı veya grip çayı diye düşünmek doğru değil. Aslında sakinleştirici bir çay ve içeriğinden dolayı Melisa çayından çok daha etkili.

Sarı kantaron çayı (mayasıl otu)

Sakinleştirici güçlü çaylardan biridir. Aslında Melisa çayından bile daha güçlü ancak benim açımdan tat ve keyifli içim de önemli. Bu da aynı papatya çayı gibi en çok sakinleşmeye yarıyor, yanı sıra adet sancılarında veya ağrı kesici olarak kullananlar var.

İçeriğinde hiperisin, hiperozit gibi etken maddeler bulunuyor. Bu çayın dozu ile ilgili şüphelerim var. Çok fazla güçlü bir çay yani doz aşımı karaciğere zarar verebiliyor, kabızlık yapıyor. Kolay kolay içmiyorum bu çayı, ama diğer çaylar işe yaramazsa son çare olarak deneyebilirim.

Anason çayı

Bebeğim doğduğunda ilk önerilen çaylardan biriydi (bebeklere önerilen diğer çay da Rezene, ikisi de gaz giderici olarak önerilmişti). Anason çayını tek başına içmem. Ya Melisa çayı ile ya da uyku getirici diğer çaylarla beraber kullanırım. Sanki tek başına yeterli olmayacakmış gibi geliyor. Demlenince altın sarısı bir rengi oluyor.

Aslında sakinleştirme açısından Anasondan çok daha iyi alternatifler var ve yukarıda anlattım. Ancak yıllardır psikolojik olarak bende sanki uykuya iyi gelir gibi kalmış bu çay. Aslında solunum yollarında etkili, sinüsleri temizliyor. Bu tip durumlarda udi hindi veya diğer grip çaylarımı kullanırım. Kuru öksürüğe de iyi geliyor.

Anason içeriğinde A, B, C vitaminlerinin yanı sıra magnezyum, kalsiyum, çinko, sodyum ve demir mineralleriyle birlikte bolca protein ve lif bulunuyor.

Udi Hindi Çayı

Udi Hindi müthiş şifalı bir toz. Ülkemizde yetişmeyen bir ağacın gövdesinden elde edilen toz aslında. Çaydan kast ettiğim, 1 çay kaşığı Udi Hindi tozunu kaynamış suya atıp karıştırmaktan ibaret. Tabii ki tozu direkt içmek veya balla karıştırıp yemek daha faydalı ama içilemeyecek kadar kötü bir tadı olduğu için şahsen ben çay şeklinde tüketiyorum.

Udi Hindinin çok fazla şifası var ancak ben sadece solunum yolları sorunları için kullanıyorum. Bu blogta ayrı bir başlıkta detaylıca yer verdiğim önemli bir toz. Şifalı bitkiler arasında gösterilmesi ise yanlış çünkü udi-hindi bir bitki değil.

Udi Hindi Tozunun 3 Faydası: Udi Hindi tozu son zamanlarda yasaklanmasıyla gündemde. Yazıda artıları ve eksileriyle detaylı bir inceleme yaptım ve gerçekçi olarak faydalarını listeledim.

Hibiskus çayı (Ebegümeci çayı)

Tam bir C vitamini deposu. Ayrıca demir de içeriyor. Bu ikisinin olması zaten pek çok hastalığa iyi geldiğinin kanıtı. Sadece bu iki özelliği nedeniyle hem grip, nezle durumlarında hem de kansızlık çekerken günde iki bardak içilmesi gereken bir çay.

Tadı kızılcık gibi deniyor ama ben Kuşburnu çayına benzetiyorum. Demlendiğinde kıpkırmızı bir çay oluyor, soğuk da içilebiliyormuş hiç soğuk denemedim. Mükemmel bir çay. Evinizden eksik etmeyin, mümkünse her gün bir bardak için.  Yalnız tansiyonu düşürücü etkisi var, düşük tansiyonlular dikkatli kullanmalı. Zayıflamaya pek etkisi olduğunu sanmıyorum, bilakis sanki kabız yapıyor (aynı demir hapları gibi).

Yeşil çay

Bu çayı bilmeyen yoktur sanırım. Zayıflamaya gönül vermiş her insan evladının hayatının bir döneminde denediği bir çaydır. Nedense sanki sadece zayıflama çayı gibi algılanıyor ama aslında müthiş zengin bir çay. Çünkü pek çok kaynakta şifalı bitkiler arasında gösteriliyor.

Yeşil çayın yüzde 40’ını polifenoller oluşturuyor yanı sıra bu çay aminoasitler, karbon hidrat, bazı yağ asitleri, B, C, E vitaminleri, kafein ve teofilin de içeriyor. Ödem attırıp yağ yaktırıyor. Düzenli kullanımda kansere karşı koruyor.

Bir fincan siyah çay 40 mg, yeşil çay 20 mg civarında kafein içeriyor.

Mate çayı

Diğer bir zayıflama çayı da Mate çayı. Yeşil çay kadar popüler değil iyi ki değil. Ciddi kafein içeriyor.

1 kupa mate çayı (yaklaşık 230 ml) ortalama 80 mg kafein içerirken bu siyah çayın 2 katı, yeşil çayın ise neredeyse 3 katı kadardır. 1 kupa mate çayı 1 fincan espresso (yaklaşık 45 ml) ile hemen hemen aynı miktarda kafein içeriyor.

Hayatımda sadece bir kez 15 gün kullandım. Daha da almam.

Kekik çayı

Benim grip çayı olarak kullandığım ama daha pek çok yararı olan bir çay. Kekik içeriğinde potasyum, manganez, kalsiyum, demir ve selenyum var. Her evde bulunması büyük bir avantaj. Baharat olarak da yararlı, müthiş bir bitki kekik. Sinüzite iyi geliyor, bronşları açıyor, ağrı kesiyor, sakinleştiriyor…

Rezene çayı

Gaz giderici, yeni annelerin kurtarıcısı, güzel bir çay Rezene. A ve C vitaminlerinin yanı sıra sodyum, kalsiyum, potasyum, magnezyum ve fosfor gibi yararlı mineraller içeriyor. Cidden 1 çay kaşığı bile bebeği rahatlatıyor, kendimde hiç denemediğim için yorum yapamayacağım.

Sinemaki çayı

Kabızlığın mutlak çaresi olan bu çay, bu rahatsızlıkta Kuşburnu çayına göre kat be kat daha güçlü. Neredeyse müshil gibi ve bu beni bazen korkutuyor. Fazla etkili gibi. İnternette de bu müshil etkisi birçok yazıda bolca anlatılmış. Şifalı bitkiler arasında gösterilen bir çay ancak kullanım miktarına çok ama çok dikkat edilmeli.

—————————————————————————————

Kısa başlıklarla hangi bitki çayı neye iyi gelir?

Uyku sorunu veya gevşemek için: Melisa çayı, Lavanta çayı, Papatya çayı, Sarı kantaron çayı, Anason. Bunlar arasında en etkilisi doğal papatya çayı.
Zayıflamak için: Yeşil çay, mate çayı
Grip için: Udi hindi, ıhlamur, nane-limon, adaçayı, hibiskus, kekik + mandalina/limon kabuğu, zencefil + limon –
Kabızlık için: Kuşburnu, ağırsa sinameki
İshal için: Koyu siyah çay
Mide yanması için: Çay içmem, 1 çay kaşığı karbonatı 1 bardak suda eritip içerim
İdrar yolu enfeksiyonu ve sistit için: Adaçayı
Regl sancıları ve tansiyon yükseldiğinde: Hibiskus
Ateş için: Ihlamur, Hibiskus
Diş ağrısı için: Varsa papatya çayı
Süt artırma, bebeklerde gaz çıkarma için: Anason çayı, Rezene çayı

Sonuç

Bitki çaylarının faydaları tek bir yazıya sığamayacak kadar fazla. İnternette “hangi bitki çayı neye iyi gelir” diye arama yaptığınızda buna benzer pek çok sayfa ile karşılaşacağınızı biliyorum. Bu yazının üstünlüğü incelenen 17 bitki çayının, direkt kullanan birisi tarafından yorumlanması. Umarım bu bilgiler işinize yarar.

Okuma Önerileri

Altın Suyunun Bize Sağladığı 7 Net Fayda: Altın suyu yeni keşfettiğim ve üretim yapacak seviyeye geldiğim müthiş bir şey. İhtiyatlı davranmak adına 1 ay içip 3 ay ara veriyoruz. Bana göre sakinleştirici bitki çaylarının yerine kullanılabilir.

Bentonit Kil İçmek Riskli Mi? Son zamanlarda popülerleşen içilebilir bentonit kil hakkında yazdığım araştırmaya dayanan bir yazıdır.

Alternatif Tedaviler ile İlaçsız Yaşam Mümkün mü? Uzun ve detaylı bir anlatım içeren bir yazıdır. Bitki çayları da alternatif tedavilerde çok sık kullanılır ve yazıda bahsi geçiyor.

Demir Eksikliği için Neler Yapılabilir? Bu yazıda geçen hibiskus çayı, demir eksikliği yazımda da geçiyor.

Depresyon, Balgam Sökme ve Tartar için: Bitki çayları ile direkt alakası olmasa da, başlıkta geçen hafif hastalıkların bitkisel çözümlerine dair öneriler içeren bir yazıdır.